1. GİRİŞ

Günümüzde yaşanan teknolojik değişim, ekonomik gelişme için en önemli kriter olmuştur. Sahip olunan teknolojik yenilikler, yeni iş alanlarının doğmasına, mevcut ürünlerin kalitesinin artmasına yol açmaktadır. Buna bağlı olarak ekonominin gelişmesi, refah düzeyinin artması doğrudan etkilenmektedir.

Gelişmiş ülkelerde ekonomik, sosyal ve endüstriyel gelişme büyük ölçüde bilim ve teknolojiye bağlı olmaktadır. Bu ülkeler bilim ve teknoloji alanında yapılan AR-GE çalışmalarını yeniliklerin temeli olarak görmekte ve teknoloji politikalarını bu yönde uygulamaktadırlar.

Teknoloji politikası ve Finlandiya örneğinin incelendiği bu çalışmada öncelikle teknoloji politikasına, niçin gerekli olduğuna ve genel olarak politika araçlarına değinilmiştir.

Sonraki bölümde ise, Finlandiya'da uygulanmakta olan teknoloji politikası ve amaçlarına değinilmiş; kurumsal yapı incelenmiştir. Finlandiya'nın teknoloji politikası içinde AR-GE çalışmalarına özel önem verildiğinden bu konuya yer verilmiş ve son olarak teknoloji alanında gelecek için beklentilerin ne yönde olduğu belirtilmiştir.

2. TEKNOLOJİ POLİTİKASI

Teknoloji politikası, devletin teknolojik değişim sürecini etkilemek amacıyla ekonomiye müdahalesini içeren politikalar bütünüdür. Diğer bir ifadeyle, devlet üretkenliğinin artışı veya ekonomik etkinlik gibi amaçlarla teknolojik değişim sürecine, bunun yanında teknolojik değişimin yönüne ve hızına müdahale etmektedir.

Bu çerçevede, teknolojik değişim süreci ise, yeni ürünlerin geliştirilmesi, üretim süreçlerinde üretkenlik ve esnekliğin arttırılması, üretimle ilgili yeni örgütlenmelerin geliştirilmesi gibi üretim sürecine getirilmiş her türlü iyileştirmeler olarak tanımlanmaktadır (Taymaz, 1993: 550-551).

2.1. TEKNOLOJİ POLİTİKALARININ GEREKLİLİÄžİ

Teknoloji politikalarının gerekliliğine yönelik olarak öne sürülen en yaygın gerekçe, piyasa yetersizliği olarak belirtilmektedir (Soyak, 2002: 14). Teknolojik değişim sürecine ilişkin faaliyetler, piyasa koşulları tarafından belirlenmektedir. Bu nedenle, sözkonusu piyasa koşullarının, teknolojik gelişim için gerekli kaynakları herhangi bir piyasa dışı müdahale olmadan tahsis etmesi beklenmektedir. Ancak bu her zaman için mümkün olmadığından, devlet bazı nedenlerle teknolojik değişim sürecine müdahale etmektedir. Müdahale nedenleri:

* Devlet, serbest piyasanın işleyebileceği yasal ve kurumsal çerçeveyi hazırlamak durumundadır. Piyasa ekonomisinin sağlıklı işleyebilmesi açısından mülkiyet haklarının tanımlanması ve belirli ölçüde güvence altına alınması gerekmektedir.

* Devlet tarafından kamu malları ile ilgili olarak sağlanmış teknolojik etkinliklerin, piyasa koşullarında gerçekleşememesi durumunda, devletin bu tip teknolojilerin geliştirilme sürecine müdahale etmesi gerekmektedir.

* Serbest piyasa koşullarında, yeni teknolojilerin geliştirilmesi için yeterli yatırımın yapılmaması, yapılan yatırımlarda gereksiz yere ve fazla tekrar yapılması, yeni teknolojilerin yayılmasının yeteri kadar hızlı olmaması halinde devlet tarafından müdahale gerekmektedir (Taymaz,1993: 552).

2.2. TEKNOLOJİ POLİTİKASI ARAÇLARI

Teknoloji politikasında kullanılabilecek çeşitli araçlar vardır. Bunları temel olarak 5 grupta toplayabiliriz;

2.2.1 Yasal ve Kurumsal Düzenlemeler

Bu düzenlemelere örnek olarak sınai mülkiyet hakları ve bu çerçevede patentler, ticari markalar, lisanslarla ilgili düzenlemeler verilebilir. Ancak bunlar arasında en önemli düzenlemeler patentlerdir. Patent sisteminde temel amaç, bir buluşun tamamen açığa çıkmasında, mucidin sınırlı tekel gücü kazanması ile teknolojinin yaratılması ve yayılmasını teşvik etmektir. Patentler bir mucide ya da yeni teknolojinin ilk kullanıcısına, sözkonusu teknolojinin belirli bir bölgede kullanma hakkını vermekte, böylece AR-GE çabalarını ve yenilikle ilgili diğer faaliyetleri uyarmaktadır. Özetle patentler, teknoloji politikasında, ulusal teknolojik temeli ve ulusal bilimsel araştırmayı uyararak, yeni teknolojilerin yaratılmasını sağlamaktadır.

2.2.2 Devletin Satın Alma Politikaları

Bu yöntem özellikle askeri teknolojilerin geliştirilmesinde kullanılan bir yöntem olup, tek alıcı konumundaki devlet, talep ettiği ürün özelliklerini üreticiye bildirmekte ve yeni teknolojilerin gelişmesini teşvik etmektedir.

2.2.3 Devletin Kendi Kurumlarında Araştırma Yapması

Araştırmalar büyük yatırımlar gerektirdiğinde, araştırma sonuçlarındaki belirsizliklerin çok fazla olduğu durumlarda yaygın olarak başvurulan bir durumdur. Özellikle temel araştırma konuları için uygulanır. Üniversitelerde yapılan araştırmalar, tarımsal araştırma kurumları ve kamu sektöründeki AR-GE faaliyetleri örnek olarak verilebilir.

2.2.4 Devletin Yön Gösterici veya Zorunlu Planlama ile AR-GE faaliyetlerinde Eşgüdümü Sağlaması

Özellikle eşgüdüm sorununun önem kazandığı durumlarda uygulanan bir politikadır. Yoğun teşvikler ile yüksek teknoloji içeren ürünlerin geliştirilmesine yönelik çalışmalara yardımcı olunur.

2.2.5 AR-GE Faaliyetlerinin Desteklenmesi

En çok kullanılan teknoloji politikası araçlarından biridir. Serbest piyasa koşullarında AR-GE faaliyetlerine yapılan yatırım yeterli olmadığından özel AR-GE faaliyetleri desteklenmektedir. Ayrıca teşvik politikaları ile AR-GE faaliyetlerine yönelik yatırımların arttırılması hedeflenmektedir. Genel olarak AR-GE destekleme araçları, AR-GE masrafları için vergi indirimi, AR-GE masraflarındaki artış için vergi indirimi ve AR-GE personelinin masraflarına yardım şeklindedir(Taymaz, 1993: 558-559). AR-GE faaliyetleri teknoloji politikası araçları içinde önemli bir yere sahip olduğundan, geliştirilmeleri için, kamu fonları ve kamu AR-GE birimleri, önemli görevler üstlenmektedirler (Yaşar, 2000: 1).

3. FİNLANDİYA'DA TEKNOLOJİ POLİTİKASI

3.1. FİNLANDİYA'DA TEKNOLOJİK GELİŞİM VE EKONOMİDEKİ YERİ

Son yıllarda, teknolojik gelişimi ile dünya standartlarına ulaşan Finlandiya, yüzyıllarca İsveç, bir yüzyıl boyunca da Rusya egemenliği altında kalmış, 1917 yılında bir ulus-devlet olarak dünya sisteminde yer almıştır. 1995 yılında da AB'ye tam üye olarak katılmıştır (Avrupa Komisyonu Türkiye Temsilciliği,1999 s.1).

Finlandiya, batı Avrupa'nın en genç sanayileşmiş ülkelerinden biri olarak nitelendirilmektedir. Ülkede sanayileşme geç başlamış, ancak 1960'ların başlarında, Gayri Safi Yurtiçi Hasıla'da (GSYİH), sanayinin payı tarım ve ormancılığın payını geçmiştir.

Finlandiya'nın özellikle son yıllarda teknoloji alanında yaptığı atılımlar, sanayi ve toplum yapısını önemli ölçüde değiştirmiş ve ekonomisini hızla geliştiren bir ülke haline gelmesini sağlamıştır. Böylece Finlandiya refah düzeyi yüksek, eğitim olanakları ileri düzeyde, ekonomik açıdan gelişmiş, teknolojik yönden de dünyada ilk sıralarda yer alan bir ülke olmuştur.

Finlandiya, orman sanayisinde uluslararası bir üne sahiptir ve kağıt yapım makineleri sanayiinde de dünya lideridir. Ayrıca gemi yapımında da yüksek bir teknoloji düzeyine sahiptir. Ülke, sahip olduğu ileri düzeydeki yüksek teknoloji sanayii ile övünmekte ve elde ettiği bu başarıyı pek çok faktör yanında, bilim ve teknoloji alanında izlediği kararlı politikaya borçlu bulunmaktadır(Tubitak,2002: s.1).

1990'lı yıllarda Finlandiya'yı dünya çapında öne çıkaran alan, iletişim sektörü olmuş ve bu sektörün liderliğini 1970'li yıllarda kurulan NOKIA firması yapmıştır. Günümüzde de NOKIA firması, mobil iletişim sektöründe teknoloji liderliğini elinde bulundurmaktadır (Avrupa Komisyonu Türkiye Temsilciliği , s.2).

Bilim ve teknolojinin üretimdeki, dolayısıyla ekonomideki artan önem ve etkisi, Finlandiya'nın ülkelerarası rekabetini de arttırmaktadır. Bu durum, teknoloji tabanında arayışlara ve açılımlara yönelmelere neden olmaktadır. Rekabet gücünün arttırabilmek için de, ulusal bazda bilim ve teknolojinin gelişmesine büyük destekler verirken, uluslararası düzeyde de, güç birliklerine gidilmektedir (Yaşar, 2000: 1).

3.2. FİNLANDİYA'DA TEKNOLOJİ POLİTİKASI'NIN AMAÇLARI

Araştırma ve teknolojik gelişme, Finlandiya için özellikle son 20 yıldır öncelikli alanlar olmuştur. AR-GE çalışmalarına yapılan yatırımlar gün geçtikçe artmakta ve aynı zamanda ülkenin uluslararası teknolojik işbirliğindeki rolü güç kazanmaktadır. Sonuç olarak Finlandiya, günümüzde teknoloji uygulamaları ile ilgili olarak önde gelen ülkelerden biri olmuştur.

Finlandiya'da uygulanmakta olan teknoloji politikası, hem endüstri hem de ekonomi politikasına önem vermektedir. Ülkede teknoloji, ekonomik büyüme için bir araç durumundadır (Maenpaa,1999,s.1).

Finlandiya'da teknoloji politikası, teknolojiye dayalı endüstride rekabet gücü kazanmak için tasarlanmıştır. Teknolojik gelişme, yeni iş imkanları yaratmakta ve mevcut iş alanlarının büyümesini sağlamaktadır.

Finlandiya'da uygulanmakta olan teknoloji politikasının amaçlarını aşağıdaki gibi sıralayabiliriz;

* Yeni bilgi yaratarak ve bilgiye dayalı ürün ve hizmetlerin gelişmesine yardımcı olarak ulusal yenilik sistemini geliştirmek,
* AR-GE çalışmalarıyla ilgili olarak ulusal ağın, Avrupa ve diğer uluslararası alandaki ağın gelişmesine yardımcı olmak,
* Araştırmalardan elde edilen bulguların kullanımını arttırmak ve hızlandırmak,
* Teknoloji yoluyla bölgesel gelişmeyi desteklemek,
* Düzenli olarak teknoloji politikasının etkisini ve performansını değerlendirmek,
* Teknolojik değişim ve yenilik ile ilgili olarak araştırmaları ve bunların sosyal etkilerini arttırmak,
* Teknolojik altyapının, ulusal kalite politikasının ve teknolojik güvence sisteminin uluslararası standartlara ulaşmasını sağlamaktır(Research,2002).

3.3. FİNLANDİYA'NIN TEKNOLOJİ POLİTİKASINDA KURUMSAL YAPI

Finlandiya'da bilim ve teknoloji politikasının oluşturulması, uygulamada koordinasyonun sağlanması ve AR-GE faaliyetlerinin planlanması ve yönlendirilmesi konularında faaliyetler aşağıda belirtilecek kurumlar tarafından yürütülmektedir. Bu kurumlar:

a- Devlet Konseyi, ilgili Bakanlıklar, Bilim Politikası Konseyi
b- Eğitim Bakanlığı ve Finlandiya Akademisi
c -Ticaret ve Sanayi Bakanlığı ve Teknoloji Geliştirme Merkezi (TEKES)

Finlandiya'da her bakanlık, kendi alanındaki araştırmaları yönlendirmekte ve koordinasyonu sağlamaktadır. Ancak bunlar içinde, Eğitim Bakanlığı, Ticaret ve Sanayi Bakanlığı ve Tarım ve Orman Bakanlığı, kamu AR-GE fonlarının hemen hemen %90'ının sağlamakta ve sistem içinde belirleyici bir rol oynamaktadır. Bu fonların yaklaşık olarak %40'ını Eğitim Bakanlığı, %25'ini Tarım ve Sanayi Bakanlığı, %25'ini ise Tarım ve Orman Bakanlığı sağlamaktadır.

Finlandiya'da bilim ve teknoloji sistemini oluşturan başlıca kurumların işlevleri aşağıdaki gibidir;

a- Bilim Politikası Konseyi (The Science Policy Council)

Bilim Politikası Konseyi, araştırmaların planlanması, yönlendirilmesi ve koordinasyonu ile ilgili olarak Hükümet'e danışmanlık yapan bir kurumdur ve bu görevleri çerçevesinde Devlet Konsey'ine ve bakanlıklara yardımcı bir organ olarak çalışmaktadır. Bilim Politikası Konseyi'nin en önemli işlevi, bilim politikası programlarını yürürlüğe koymaktır. Konsey'in sekretaryasında ilgili tüm bakanlıklara ait temsilci bulunması, ilgili kuruluşlarla iletişim kurulmasını kolaylaştırmaktadır.

Bilim Politikası Konseyi, her üç yılda bir Maliye Bakanlığı için, Devlet Bütçesi'nden karşılanacak olan araştırma harcamalarıyla ilgili bir hesap planı hazırlar. Ayrıca yine her üç yılda bir kamu kesimindeki AR-GE faaliyetlerine ilişkin bir değerlendirme raporu hazırlanarak, politika önerilerine yer verilir(Tubitak,2002: 2).

b- Finlandiya Akademisi (The Academy of Finland)

Finlandiya Akademisi, yedi araştırma konseyinden oluşmaktadır. Bu araştırma konseyleri beşeri bilimler, doğa bilimleri, tıp, tarım ve ormancılık, teknoloji, sosyal bilimler ve çevre bilimleri ile ilgilidir. Araştırma Konseyleri Merkez Kurulu, bilim politikalarının oluşturulması ve araştırmalarının koordinasyonundan sorumludur. Akademi, araştırmalar, araştırmacıların eğitimleri, bilimsel yayınlar ve uluslararası bilimsel işbirliği konusunda destek sağlamakta ve araştırma ödülleri vermektedir. Bu hizmetlere ek olarak araştırma enformasyon sistemi için destek de sağlamaktadır. Ayrıca, üniversiteler, kamu araştırma kurumları ve sanayide yapılan araştırmaların koordinasyonundan da sorumlu olan akademi, uygulamada bu işlevini yerine getirememektedir(Academy of Finland,2002).

c- Teknoloji Geliştirme Merkezi (The Technology Development Centre - TEKES)

Finlandiya'da teknolojinin geliştirilmesi için, ulusal düzeyde sorumluluk üstlenmiş olan Teknoloji Geliştirme Merkezi TEKES'in teknoloji politikalarının oluşturulmasında ve uygulanmasında önemli bir işlevi vardır.

TEKES; Devlet'in AR-GE yoluyla teknolojik gelişimin sağlanmasında, Ticaret ve Sanayi Bakanlığı içinde yer alan merkezi bir planlama ve koordinasyon organı şeklinde çalışır(Maenpaa, 1999: 3).

TEKES'in görevleri aşağıdaki gibidir;

* Ticaret ve Sanayi Bakanlığı'nın saptamış olduğu kurallar çerçevesinde, teknoloji politikalarının oluşturulmasına ilişkin çalışmaları yönlendirmek,
* Teknolojik AR-GE projeleri için, Devlet tarafından sağlanan fonları dağıtmak, bu çerçevede özel sektör kuruluşlarının yürüttüğü AR-GE projeleri için risk sermayesi sağlamak, üniversite ve kamu araştırma kurumları tarafından yürütülen uygulamalı araştırma ve teknoloji programlarının parasal olarak desteklemek ve desteklediği projeleri izlemek,
* Teknolojik araştırmaları finanse eden diğer kuruluşlar ve kamu araştırma üniteleri ile işbirliği yapmak,
* Ticaret ve Sanayi Bakanlığı'na, teknoloji alanında uluslararası işbirliğinin geliştirilmesi gibi konularda yardımcı olmak,
* Kendi alanında enformasyon ve eğitim hizmetlerini desteklemek,
* Ürün geliştirme ve pazarlama projelerinde küçük ve orta boy işletmelere danışmanlık yapmak (Tubitak, 2002: 3).

Tekes, Finlandiya'da teknoloji politikasının uygulanması açısından en önemli kurumlardan biridir ve yıllık bazda desteklediği proje sayısı 2000'i geçmektedir (Research,2002). (Ülkemizde TTGV-Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı tarafından desteklenen proje sayısı 245'dir.)

TEKES'in yanı sıra, ortak AR-GE faaliyetlerine Devlet desteği sağlayan organlar arasında, Finlandiya Ulusal AR-GE Fonu (SITRA) ve Bölgesel Gelişme Fonu (KERA) da bulunmaktadır.

Kamu Araştırma Kurumları

Finlandiya araştırma sisteminin önemli bir parçasını oluşturan Kamu Araştırma Kurumları, büyüklük ve toplam AR-GE harcamaları içindeki payları açısından birbirlerinden oldukça farklı yapılara sahiptirler. Sayıları yaklaşık 25 kadardır ve sekiz bakanlığa bağlı olarak çalışırlar.

Bu kurumlar genel olarak uygulamalı araştırmalar alanında faaliyet gösterirler. En önemlileri; Finlandiya Teknik Araştırma Merkezi (VTT), Finlandiya Jeolojik Araştırma Merkezi, Devlet Orman Araştırma Enstitüsü ve Tarımsal Araştırma Merkezi'dir. Bu dört kurum, kamu kurumları tarafından yürütülen AR-GE faaliyetlerinin %75-80'lik kısmını temsil etmektedir. Diğer kurumların başlıcaları ise Deniz Araştırma Enstitüsü, Meslek Hastalıkları Enstitüsü, Ulusal Halk Sağlığı Enstitüsü, Fin Radyasyon ve Nükleer Güvenlik Merkezi, Meteoroloji Enstitüsü, Hukuki Politika Araştırma Enstitüsü ve Ekonomik Planlama Merkezi'dir (Tubitak, 2002: 3).

Belirtilen kurumlar arasında en önemli yere sahip olan Finlandiya Teknik Araştırma Merkezi (VTT)'nin asıl işlevi sanayie hizmet vermek olup, üç tür faaliyeti destekler. Bunlar, ticari(kar amaçlı) faaliyetler, ortak projeler ve finanse edilmiş faaliyetlerdir. Ticari faaliyetler, müşterilerden gelecek direkt taleplere göre yerine getirilir. Ortak projeler, temel ihtiyaçlara göre başlatılır ve VTT tarafından ortak olarak finanse edilir. Finanse edilmiş araştırmalar ise, teknolojiye dayalı stratejik araştırma projelerine dayanır. Bu projelerin amacı rekabeti geliştirmek, bilgi elde etmek ve müşteri ihtiyaçları konusunda uzmanlaşmaktır. VTT, Finlandiya'nın en büyük araştırma kurumu olma özelliğine sahiptir. Bünyesinde 31 laboratuar ve 2500 kişilik çalışanı bulunmaktadır(VTT, 2002).

Ortak Araştırma Kurumları

Ortak Araştırma Kurumları arasında en etkin role sahip olan kurum daha önce faaliyetlerinden bahsedilen Finlandiya Teknik Araştırma Merkezi (VTT)'dir. Özel sektöre ait olan Fin Kağıt Hamuru ve Kağıt Araştırma Enstitüsü de kendi alanında ortak araştırmaya yönelik önemli bir kuruluştur. Bu kuruluşun temel görevi, kağıt sanayiinde ortak araştırma gereksinimini karşılamak ve teknolojik hizmet sunmaktır. Enstitünün finansman kaynağını büyük ölçüde sanayi kesiminden sağlanan bağışlar oluşturmaktadır (Tubitak, 2002: 4).

3.4. FİNLANDİYA TEKNOLOJİ POLİTİKASI VE AR-GE ÇALIŞMALARI

Finlandiya'da teknolojik gelişmenin temelini AR-GE çalışmaları oluşturmaktadır ve bu nedenle uzun yıllardır AR-GE yatırımları konusunda güçlü bir politika izlenmektedir. Bunun en büyük nedeni de Finlandiya'nın diğer ülkelerin sahip olduğu örneğin petrol gibi doğal kaynaklara sahip olmamasıdır. Bundan dolayı ülkede bilgiye dayalı bir toplum olma gereği duyulmuştur ve teknik bilginin ekonomik varlık olarak geri döneceği düşüncesiyle teknolojiye ve AR-GE yatırımlarına özel önem verilmiştir Cordis,1999: 1-2).

Ülkede AR-GE çalışmalarına verilen önemi daha iyi anlaşılabilmesi için, konuyla ilgili bazı istatistiklere değinmek faydalı olacaktır;

* AR-GE Personeli ;

Finlandiya'da AR-GE çalışmalarıyla ilgili personel sayısı 2000 yılında 68.000 kişi olup, bu sayı geçtiğimiz yıl %3 oranında bir artış göstermiştir.

Finlandiya, OECD ülkeleri içinde, işgücü içinde araştırmacı personeli en fazla olan ülke konumundadır.

AR-GE personelinin yarısından fazlası yatırımlar ile ilgili olarak çalışmaktadır. Özel sektörde ve yüksek öğretim sektöründe çalışanların sayısında son yıllarda artış görülmüş, kamu sektörü çalışanlarının sayısında ise bir azalma olmuştur.

* AR-GE Harcamaları;

2001 yılında AR-GE girdilerinin toplam tutarı yaklaşık 5 milyon Euro olarak belirtilmiştir.

AR-GE harcamaları, 1990 yılı boyunca ortaklık girdilerinin artışı nedeniyle hızlı bir şekilde yükselmiştir.

Özel AR-GE yatırımlarının payında, 1991-2001 yılları arasında %57'den %73'e fark edilir oranda bir büyüme gözlenmiştir. Özellikle elektrik sanayiine bağlı olarak ortak AR-GE yatırımlarında artışlar olmuştur. 2000 yılında AR-GE yatırımlarının GSMH(Gayri Safi Milli Hasıla) içindeki payı %3.3 oranındadır(High Technology Finland, 2002).

* Araştırma ve Teknoloji Programları;

Finlandiya'da araştırma ve geliştirme programları çoğunlukla Finlandiya Akademisi ve (TEKES) Teknoloji Geliştirme Merkezi tarafından yapılmaktadır.

Finlandiya Akademisi'nin hazırladığı çeşitli yıllık araştırma programları, diğer işlevleri arasında önemli bir yere sahiptir. Bu programlar aynı araştırma alanı içinde birbiriyle bağlantılı birkaç projeden oluşur. Program araştırma problemleri, önemli araştırma alanları, yeni araştırma alanları ile başlar ve araştırma bulgularının değerlendirilmesiyle meydana gelir.

Finlandiya Akademisi tarafından hazırlanan bu programların amaçları, araştırmaların standartlarını yükseltmek, araştırma ağını genişletmek, kariyer imkanları sağlamak, araştırmacıların eğitimine yoğunlaşmak ve araştırma yapılacak çevrenin meydana gelmesine yardımcı olmak şeklinde belirtilebilir.

Araştırma programları belirli zaman dilimleri için yapılır ve bu süre genellikle 3 yıldır. Programın finansmanı çoğunlukla diğer partnerler tarafından gerçekleştirilir.

Finlandiya Akademisi 2001 yılı itibariyle için 4'ü yeni ve 6'sı sona ermiş toplam 23 programa sahiptir.

TEKES teknoloji programları, uluslararası işbirliklerinin önemi üzerinde durmaktadır. TEKES, farklı ülkelerde ortak teknoloji programlarını finanse edecek kurumları araştırır ve bunlarla işbirliği yapar(Research, 2002).

Teknoloji programları, TEKES için stratejik seçimler yapmak ve bilgide önceliğe sahip olmak için bir yoldur. Bu programlar teknolojiyi güçlendirmeye ve Finlandiya'nın geleceği için önemli olan teknik bilgiye dayalıdır. Aynı zamanda bu programlar, iş alanındaki yatırımlar ve araştırma birimleri arasında bir ağ kurulmasına ve işbirliği sağlanmasına yardımcı olmakta ve teknoloji transferini geliştirmektedir(Tekes, 2002).

2002 yılı itibariyle TEKES bünyesinde 1.7 milyar Euro tutarında 45 proje bulunmaktadır. Buna ek olarak Finlandiya Akademisi tarafından yürütülen 5 araştırma projesine daha katılmıştır. Teknoloji programlarına yıllık olarak 1600-2400 adet iş alanından katılım, 700-900 adet araştırma birimlerinden katılım olmaktadır.

TEKES, 2001 yılında, endüstriyel AR-GE projelerinin %45'ini, kamu araştırma çalışmalarının ise %61'ini finanse ederek toplam 185 milyon Euro'yu teknoloji programlarına yönlendirmiştir.

2002 yılı başlarında, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ve TEKES, Gelişmiş Teknoloji Politikası (ProACT) için yeni bir araştırma programı başlatmıştır. Bu, yaklaşık 10 milyon Euro'luk bütçe ile hazırlanmış dört yıllık bir programdır. Bu program, 25 araştırma projesinden oluşmakta ve Finlandiya'nın farklı bölümlerindeki üniversiteler ile araştırma enstitüleri tarafından yönetilmektedir. Amaç ise, teknolojinin topluma ve iş alanlarına etkisi ve bunun yanında teknolojik gelişme üzerinde toplumun etkisi konularında bilgiyi arttırmaktır. Bu program ile elde edilen bulgular teknolojik gelişimin yönetiminde, araştırma topluluklarında, ticaret ve sanayide ayrıca sanayi politikalarında kullanılacaktır(Research, 2002).

3.5.FİNLANDİYA'DA TEKNOLOJİK GELİŞİMİN GELECEÄžİ

Birleşmiş Milletler gelişme programı çerçevesinde en son yayınlanan yıllık gelişme raporunda, Finlandiya tüm dünyada teknolojik yönden en gelişmiş ülke olarak tanımlanmıştır. Bu sonuca tabii ki kolayca ulaşılmamıştır. Güçlü bir teknoloji politikası, bu çerçevede AR-GE yatırımları ve işbirlikleri ülkeyi bugünkü durumuna getirmiştir (Cordis, 1999).

Çalışmanın başında da belirtildiği gibi, Finlandiya'yı dünya çapında öne çıkaran alan iletişim sektörü olmuş ve bu NOKIA sayesinde gerçekleşmiştir. Telefon bilindiği gibi 100 yıldan uzun bir süredir mesafe engelini ortadan kaldırmıştır. Daha sonra cep telefonun ortaya çıkmasıyla birlikte yer engeli de ortadan kalkmıştır. Günümüzde telefon, mobilite ve internetin kombinasyonu ile diğer engeller de ortadan kalkmakta ve artık her türlü bilgiye kolaylıkla ulaşmak mümkün olmaktadır.

1990'lı yıllar, mobil iletişimin doğuşuna ve büyümesine şahit olmuştur. 1991'de 10 milyondan daha fazla kişi cep telefonuna sahip olmuştur. Ürünler başlangıçta oyuncak, ancak daha sonra lüks tüketim malı olarak piyasadaki yerini almıştır. Millenyum ile birlikte dünyadaki cep telefonu abonelerinin sayısı 450 milyona ulaşmıştır ve bu sayının kısa bir süre içinde 1 milyar kişiye ulaşması beklenmektedir. Görüldüğü üzere her geçen gün iletişim sektörünün önemi artmaktadır. Bunun araştırma ve geliştirme çalışmaları ile geleceğe yönelik yeni sistemler geliştirilmektedir. Örneğin geleceğe yönelik NOKIA'nın vizyonunda bulunan "Bluetooth" sistemi yeni bir uygulama olup, 2003 yılı sonunda piyasada 250 milyon adetten fazla Bluetooth sistemine sahip cep telefonu bulunacağı tahmin edilmektedir(High Technology Finland, 2002). Bluetooth, maksimum 10 metrelik mesafe içindeki elektronik cihazlar arasında maliyetsiz, kablosuz bağlantı kurulmasını sağlayan bir sistem olarak tanımlanmaktadır (Nokia, 2002).

Finlandiya, teknoloji politikasının bir parçası olarak AR-GE çalışmalarına verdiği önemle ve bunun yanında bilgi ve eğitimli işgücü ile teknoloji alanında üst düzeydeki yerini korumaya devam edecektir. Bu çerçevede Finlandiya'nın 2010 yılında dünyada en başarılı 3 ülkeden biri olması beklenmektedir(Sitra,2002).

4. SONUÇ

Günümüzde uygulanmakta olan ulusal teknoloji politikalarında asıl hedef, ülkenin teknoloji yeteneğini yükseltmek ve daha iyi yerlere gelmektir. Ancak bu tek başına bir amaç olmamaktadır. Ekonominin güçlü bir hale gelmesi, yaşam kalitesinin yükseltilmesi, toplumsal refahın sağlanması, teknoloji politikasının hizmet ettiği diğer amaçlar olarak karşımıza çıkmaktadır.

Teknoloji politikası bir anlamda, devletin üretkenliğin artışını veya ekonomik etkinliği sağlamak amacıyla teknolojik değişim sürecine müdahalesidir. Bu müdahaleye gerek duyulmasının en büyük nedeni piyasa yetersizliğidir. Normal olarak piyasa koşullarının teknolojik gelişim için gerekli kaynakları sağlaması gerekir, ancak bu her zaman mümkün olmadığından bazı durumlarda devletin bu konuda müdahalesi sözkonusu olmaktadır.

Teknoloji politikalarında kullanılabilecek çeşitli araçlar bulunmaktadır. Bunlar yasal ve kurumsal düzenlemeler, devletin satın alma politikaları, Devletin kendi kurumlarında araştırma yapması, yön gösterici veya zorunlu planlama yoluyla AR-GE faaliyetlerinde eşgüdüm sağlanması ve AR-GE faaliyetlerinin desteklenmesi şeklindedir.

Son yıllarda, ülkeler arasında teknolojik gelişimi açısından en çok dikkat çeken ülkelerden biri Finlandiya olmuştur. Teknolojik alanda yapılan atılımlar, Finlandiya'da sanayi ve toplum yapısını hızla değiştirerek, ekonomik yönden gelişmiş bir ülke olmasını sağlamıştır.

Finlandiya'yı dünya çapında üne kavuşturan sektör iletişim sektörü olmuş ve bunu NOKIA firması gerçekleştirmiştir. Bu başarının temelinde de ülke tarafından uygulanan başarılı bir teknoloji politikası yatmaktadır.

Finlandiya'da uygulanmakta olan teknoloji politikasının temeli aslında araştırma ve geliştirme çalışmalarına dayanmaktadır. Ülke, diğer ülkeler gibi doğal kaynaklara sahip olmadığından (örneğin petrol), öncelikle teknik bilgiye önem vermiş ve teknolojinin gelişimi için AR-GE faaliyetlerini destekleyerek ulusal alanda yenilik sistemini geliştirmeyi amaçlamıştır.

Finlandiya'da bilim ve teknoloji sitemini oluşturan kurumların en önemlileri TEKES (Teknoloji geliştirme Merkezi), Finlandiya Akademisi ve VTT (Finlandiya Teknik Araştırma Merkezi)'dir. Bu kurumlar AR-GE çalışmaları için hizmet verirler, bu çalışmaları finanse ederler ve uluslararası işbirliği sağlarlar.

AR-GE çalışmaları bahsedildiği gibi Finlandiya teknolojisinin bugüne gelmesinde en etkili politika aracı olmuştur. Ülke geleceği için bu çalışmalarını geliştirmeye devam etmektedir ve şu an liderliğini sürdürdüğü mobil iletişim sektöründe gelecekte de bu başarısını sürdürmeyi ve 2010 yılında teknoloji alanında dünyada en başarılı 3 ülke arasında yeralmayı beklemektedir.

5. KAYNAKÇA

Avrupa Komisyonu Türkiye Temsilciliği, "Bin Göller Ülkesi Finlandiya". 2000 http://www.deltur.cec.eu.int/guncel/ghaber1-14.html.

Academy of Finland. "Research Programmes".2002 http://www.aka.fi/users/115/697.cfm.

Cordis, "Knowledge for Sale-The Future of Finnish Technology?". Euroabstracts. 1999, http://www.cordis.lu/euroabstracts/en/august99/feature1.htm .

High Technology Finland. "A High-Tech Country".2002, http://www.hightechfinland.com/2002/ahightechcountry
"Communications&Informations", http://www.hightechfinland.com/2002/communications-information.

Maenpaa, Martti., "Priorities in Finland's Technology Strategy, Technology Investments Bear Fruit, Tekes Implements Tyechnology Policy. Virtual Finland". 1999.
http://virtual.finland.fi/finfo/english/technology.html .

Research (Information on Finnish Science and Technology),
"Researh on Science and Technology".2002, http://www.research.fi/tt-tut_en.html
"Finnish Technology Policy".2002, http://www.research.fi/teknopol_en.html
"R&D Personnel".2002, http://www.research.fi/k_tk-hlot_en.html
"R&D Expenditure".2002, http://www.research.fi/k_tk-menot_en.html
"Research and Technology Programmes".2002, http://www.research.fi/tk-ohj_en.html

Sitra, "Annual Report For The Year 2001 was Published". 05.04.2002, http://www.sitra.fi/english/tulosta.asp?DocID=2519.

Soyak, Alkan. 2002, Teknoloji İktisadına Giriş:Teori-Politika-Ülke Deneyimleri Ders Notları. Marmara Üniv. İ.İ.B.F. İktisat Bölümü, s.14-40.

Taymaz, Erol. 1993, Sanayi ve Teknoloji Politikaları: Amaçlar ve Araçlar. ODTÜ Gelişme Dergisi,20(4). s.550-560.

TEKES. "R&D in Finland". 2002, http://www.tekes.fi/eng/rd/more_info.html
"International Cooperation with Technology Programmes", http://akseli.tekes.fi/resource.phx/community/mainpage/cooperation_en.htx .

TUBITAK, "Finlandiya", 2002
http://www.tubitak.gov.tr/btpd/btspd/biltekyo/finlandi.html .

VTT. "Research". 2002, http://www.vtt.fi/vtt/research .

Yaşar, Musa. "Teknoloji Ekonomi Politika I". Aydınlanma Dergisi (30) ,2000
http://www.aydinlanma1923.org/sayi/30/30-09.htm .

Cilt 25 Sayı 2 için tıklayınız >>