Yıl: 2004/ Cilt: 6 Sayı: 2 Sıra: 1 / No: 224 /     DOI:

Yeni Ekonomide Bilişim İletişim Teknolojileri (Bit) Ve Bilgi İşçileri
Yard.Doç.Dr. Verda CANBEY ÖZGÜLER
Anadolu Üniversitesi - İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Çalışma Ekonomisi Ve Endüstri İlişkileri Bölümü

1. Giriş

Günümüzde yaşanan küreselleşme, artan teknolojik gelişmeler sonucu çalışma yaşamında, en çok tartışılan konulardan biri de "işçi" kavramı olmaktadır. İşçilerin beceri gerekliliği düzeyindeki artış ve çalışma koşullarındaki artan esneklik yeni çalışma ortamları yaratmaktadır. Bunun yanısıra ürün geliştirme ve yenilik boyutu düşünüldüğünde, oluşan bu yeni ekonomik çevre, işletmeler üzerinde rekabetçi baskı yaratmaktadır. Giderek fordist kitle üretiminin yerini alan post-fordist esnek üretim biçimleri işgücü açısından da farklı koşullar yaratmaktadır.

1944 yılında ENIAC ile başlayan bilgisayar çağı, 1969 yılında ARPANET ile internet ve bilgisayar ağlarındaki gelişmeler ile birlikte; iş ortamlarında bilgisayar kullanımı ve bireysel karar verme ile takım çalışmasının önem kazandığı bir ortamın oluşması ile bilgi işçisi kavramını gündeme getirmiştir.(Winograd-Buffo, s.49) Tarım ve sanayi devrimlerinden sonra yaşadığımız bilgi devriminde radikal değişmeler sözkonusu olmaktadır. (Chichilnisky, 1996) Bilginin önemli bir üretim faktörü haline geldiği yeni teknolojiler ile oluşan çevre içinde işçilerin beceri gereklerinde de farklılıklar ortaya çıkmaktadır.

2. Bilgi İşçisi Tanımı

Bilgi işçisi ile ilgili tanımlar; veri, enformasyon ve bilginin hiyerarşisine dayalıdır. Bilgi işçisinin tanımı, metodolojik ve teorik temeli olmadığı biçimindeki eleştirilere uğramaktadır. Bilgi işçileri mesleki bir grup değildir, AR-GE, ürün geliştirme, gibi faaliyetler, reklam ve eğitim gibi, hukuk gibi profesyonel hizmetlerde çalışanlar bilgi işçisi olarak tanımlanmaktadır. Bilgi işçisi tanımlanırken, endüstriyel değişimler üzerinde durulmaktadır.

Daniel Bell'in 1980 ve 1987 yıllarındaki çalışmalarından sonra bilgi çalışması ve bilgi çağı tartışmaları başlamıştır. Kumar (1981)'de post endüstriyel çağın çeşitli görünümleri üzerinde durmuştur. Bell'in çalışması gelişmeleri daha çok sosyolojik açıdan ele almaktadır. (Collins, s.39) Mallet, Toureine, Bell gisi sosyologlar tarafından "yeni işçi" olarak adlandırılan sınıf, bilgi toplumunun yükselişine parallel olarak gelişmiştir. (Bozkurt, s.133) 1991'de Robert Reich, sembolik olarak "parmakları farede (bilgisayar mause'u) düşünceleri uzayda olan işçi bilgi işçisidir" tanımını yapmıştır. Drucker'in bilgi toplumu, Castells'in network toplumu yada kablolu yeni ekonomi gibi gelişmeler ile bilgi çalışması nedir?, bilgi işçisi kime denir? sorularını akla getirmektedir. İleri teknoloji ekipmanlarına olan sermaye harcamalarının eğitimli işgücü talebini de arttırdığı gerçeğinden hareketle, bilgi işçisi tanımı da teknolojik ilerleme ile şekillenmektedir. (Gordon, s.14)

Bir kısım yazarlar da bilgi işçilerini özelliklerine göre tanımlamaktadırlar. Analiz-sentez yeteneği olan, bilgiyi işin gereklerine göre dönüştürebilen, çeşitli değişkenlerle problemleri çözebilen çalışanlar, bilgi işçisi olarak tanımlanmaktadır.

Diğer bir grup tanımlama şekli, bilgi işçilerini yetenek ve kabiliyetlerini gözönünde bulundurarak yapılmaktadır. Yüksek eğitimli, yaratıcı, bilgisayar bilen, zekası ile her ortama kolayca uyum sağlayabilen, bilgisini kullanabilen çalışanlar bilgi işçisidir tanımlaması yapılmaktadır.

Bu tip işçiler işgücünün en hızlı büyüme gösteren alanını oluşturmaktadırlar. Yeni teknolojiler, rutin çalışma yerine karmaşık düşünmeyi gerektiren işleri ortaya çıkarmaktadır. Bilgi işçileri, zekalarını ve fikirlerini ürüne; mal ve hizmete dönüştüren, sahip oldukları bilgiyi satarak veya ticaretini yaparak herhangi bir şekilde verebilen, sürekli öğrenen/öğrenme isteği olan/öğrenmeye zorunlu olan, kendini geliştirmek zorunda olan işçilerdir. (Brown, s.1)

Genel olarak bilginin kullanılması ve geliştirilmesine yönelik işlerde çalışanlar bilgi işçisi olarak tanımlanmaktadır. İlk önceleri hizmetler sektörünün belli işlerinde, uçak bileti satıcılığı vs. bilgi işçisi denilmekte iken bugün tanım, beyin gücü ile çalışanları kapsayacak şekilde gelişmiştir. Şu anda geniş bir alanı kapsayan bilgi işçisi tanımlaması; bilgi üreticileri (bilim adamı, araştırmacı, uzman, yazılım mühendisleri, biyoteknoloji mühendisleri...(Reich, 1992) bilgi taşıyıcıları (öğretmenler, kütüphaneciler, profesyonel iletişim işçileri...), bilgi işlemcileri (idari işler ve sekreterlik hizmetleri...), ve altyapı personeli (makina operatörleri, bakım personeli...) olarak sınıflandırılmaktadır. (Bozkurt, s.125)

Teknik işçiler gibi profesyonel bir grup yada sınıf tabanı olarak hizmetler sınıfı anlamında ele alındığında BİT ile bilgi çalışmasının da öneminin de arttığı görülmektedir. Bilginin pek çok önemli uygulaması vardır;
1. Daha az ekipmanı vardır ancak bilgi işçisinin özel bilgisi monopol gücü sağlamaktadır. Liberal piyasa yapısı içinde herhangi bir güç kendi mesleki durumundan ayrı olarak işgücü piyasasındaki durumunu ortaya çıkarmaktadır.
2. Bilgi ve uygulaması arasında yaratıcı ilişki bulunmaktadır. BİT yoluyla entellektüel ve bilgi yoğun mallar dağıtılmaktadır. Sonuçta bilgi işçileri bilgi üretimine daha çok bağımlı olmaktadırlar.
3. Bilgi işçisi ile bilgi tabanlı ilişkilerin karşılıklı bağımlılığı bulunmaktadır.

Teknolojideki değişmeler, çalışmanın küreselleşmesi işgücünün yapısını da değiştirmektedir. Mavi yakalı işçiler yerlerini özel bilgilere sahip "bilgi işçilerine" bırakmaktadırlar. Bilgi işçileri (altın yakalı işçiler) profesyonel özelliklerine göre tanımlanmaktadırlar. Örneğin; doktor, avukat, programcı, bilişim sistemi dizaynı yapanlar, bilişim sistemi uzmanları, kütüphaneciler, öğretmenler, bilim adamları bilgi işçisi olarak tanımlanmaktadır. Bilgi işçileri herhangi bir yerdeki bilgisayara dayalı sistem ile; kendi bilgi ve deneyimi ile ürünü zenginleştiren, yüksek eğitimli, kariyer bağlılığı uzmanlık alanına bağlı olan, sorumluluk almada yüksek özerklik isteyen ve sorumluluk alanı sadece ofis ile sınırlı olmayan işçilerdir.

Bilgi işçilerinin sahip olması bemlenen becerileri ise Tablo 1'de özetlenmektedir.

Tablo 1: 21.yy. Becerilerine Uyum ile Başarı Kazanabilmek İçin Gerekli Beceriler

Sayısal okur-yazarlık

Temel, bilimsel, ekonomik, teknolojik okur-yazarlık. Çok kültürlü ve küresel düşünce. Görsel ve bilişimsel beceriler

Yaratıcı düşünce

Uyum, yönetim, karmaşa ile başetme, yaratıcılık, risk alma

Etkin İletişim

Zamanlama, kişisel ve sosyal sorumluluk, karşılıklı iletişim

Yüksek Verimlilik

Planlama, araçların etkin kullanımı

 Temel okur-yazarlık: Dili toplumsal yaşamda etkin olarak kullanabilmek. Okuma, yazma, dinleme, konuşma ile temel aritmetik işlemleri yapabilme
Bilimsel okur-yazarlık: Bilimsel kavram ve süreçlerin anlaşılması, kişisel karar verme, ekonomik verimlilik.
Ekonomik okur-yazarlık: Ekonomik problemleri çözme yeteneği, alternatif maliyet, fayda/maliyet analizi yapabilme, kamu politikalarını ve ekonomik durumu anlayabilme, kavrayabilme becerisine sahip olmak.
Teknolojik okur-yazarlık: Teknoloji ile ilgili bilgi sahibi olma, etkin kullanabilme ve üretibilme.
Görsel okur-yazarlık: Bilgileri yorumlama ve kullanma becerisi.
Bilgi (information) okur-yazarlığı: Medyadan ve iletişim kanallarından gelen bilgileri anlama, ihtiyaçları doğrultusunda kullanıp faydalı bilgiye dönüştürebilme.
Çok Kültürlülüğe açık okur-yazarlık: Gelenekler, değerler, inanışlar arası ayrılık yada benzerlikleri anlama yeteneği
Küresel Bilinç okur-yazarlığı: Uluslararası kuruluşlar, ulus-devlet ilişkileri, kamu-özel ekonomik konular, sosyo-kültürel gruplar.(enGAUGE 21st. Century Skills... )

Ayrıca bunun yanısıra BİT ile bağlantılı olarak sahip olunması beklenen beceriler ise Tablo 2'de gösterilmektedir.

Tablo 2: Okur-Yazarlık ve BİT (bilişim) Okur-Yazarlığı

  Okur-Yazarlık Bilişim Okuryazarlığı
İletişim Yazma, kağıda aktarma Bilgisayar eksenli iletişim
Ekonomik Çağ Endüstriyel Kapitalizm Informational Kapitalizm
Fiziksel Araçlar Kitap, dergi, gazete Bilgisayar
İçerik Düzenleme Okuma Okuma+multimedya kullanma+arama+bulma
Üretici Beceriler Yazma Yazma+multimedya yapabilme+yayınlama
Ayrım Büyük okur-yazarlık uçurumu Sayısal Uçurum

BİT ile, rutin işler bilgisayarlar tarafından yapılırken, yaratıcılık gerektiren işler, bilgi teknolojisi desteği ile çalışan bilgi işçileri tarafından yapılmaktadır. (Hayman-Elliman, s.298)

Bilgi çalışması kavramı bilgi çağı kavramına uygun bir ifade olarak görülmektedir. UNESCO'nun AR-GE faaliyetleri tanımlaması, bilgi çalışması tanımı için yararlı bir göstergedir. "Sistematik yaratıcı faaliyetlerde insan bilgi birikiminin artması, sosyal ve kültürel alanlarda, uygulamalı çalışmalarda, yeni araç, ürün ve süreç geliştirmede kullanılması" bilgi çalışması olarak tanımlanmaktadır. Bilgi çalışması, verilerle ilgili bilgi ve bilişim geliştirme olarak da tanımlanmaktadır. Bilgi işçileri sembolleri ve kavramları hızlı bir biçimde organize edebilen ve firmalarına uzun dönemde başarı getiren elemanlardır. Bilgi tabanlı çalışmanın oranı daha önce bilinenden temel olarak farklılık göstermektedir. (Colins, s.39)

3. Bilgi İşçisi Arz ve Talebi

Bilgi tabanlı alanlarda, bilgilerin toplanması, analiz edilmesi ve değer yaratılması bilgi işçilerinin işi olmaktadır. Mavi yakalı işçiler yerlerini bilgi işçilerine bırakmaktadırlar. Tarımdan sanayiye geçiş ile nasıl çiftçiler bir günde işçi olamadılarsa, mavi yakalı işçiler de bir günde bilgi işçisine dönüşemeyecektir. Eğitim ve altyapı önemli bir konu olarak karşımıza çıkmaktadır. Yaşanan gelişmelerle özel profesyonel beceriler (öğrenme, tartışma, bilgisayar...) gerektiren işler artmaktadır. Hizmetlerin payı artmakta, otomasyon ile pek çok imalat işi ortadan kalkmaktadır. Bu noktada sorunlar artmaktadır. Bilgi işçisi/becerili işgücü sayısı azlığı yanında imalat ve mavi yakalı işçiler için de beceri gerekleri artmaktadır. (Knowledge Workers...s.22)

ABD'de 1980'lerden itibaren işgücü piyasalarında yarı becerili yada becerisiz işgücü talebinde azalma olmuştur. Bunun temel açıklaması beceri-yönelimli teknolojik değişmedir. Bu yöndeki çalışmalar bilgisayarların hızlı yayılması ile de ilgilidir.(Levy-J.Murrane, s.259)

3.1. Bilgi İşçisi Talebi

Modern bilgi tabanlı ekonomi geliştikçe bilgi işçisi talebi de artmıştır. Örneğin Kanada'da son 25 yılda bilgi işçisi sayısı hızla artmıştır. Bilim adamları (temel ve uygulamalı bilimler), mühendisler, sosyal bilimcilerin toplam istihdam içindeki yıllık artış oranı %5.2 olmuştur. Bu çerçevede hükümet-üniversite-endüstri işbirliği önemli bir konu olarak karşımıza çıkmaktadır.(Knowledge Workers and the New..., s.5)

Bilgi işçisinin üretimi aynı talep düzeyinde sınırsız olabilir Etkin talep bu ürünlerin satınalınma isteği ile belirlenir. Gelir tarafından da sınırlanır. Bilgi, üretilen mal ve hizmetlerde içerilmektedir. Bazı mallar diğerlerine göre çok bilgi yoğundur. Pür bilgi malları, yüksek derecede bilgi içeren mallar ve bilgi içermeyen mallar arasında farklılıklar bulunmaktadır. Pür bilgi içeren mala örnek olarak yazılım verilebilir. Bilgi içermeyen mal olarak da tavuk örneğini verirsek; yazılım ve tavuk talebinde en önemli belirleyicilerden biri gelir olacaktır. Daha yüksek gelir düzeyinde yazılım talebi artacaktır. Bu, bilgi işçisine olan talebi de arttıracaktır. Yada tam tersi tavuk talebi arttığında bilgi işçisine olan talep azalır. Bu noktada tavuk üretiminin bilgi içeren bir hale gelmesi (çeşitli araştırmalarla verimli türler bulunması vs.) ile tavuk talebi arttığında da bilgi işçisine olan talep artacaktır. Tavuk ve yazılım talebi arasındaki en önemli fark, bilgi mallarına talep yeni bilgi malları çıktıkça artar. Bilgi potansiyel olarak sonsuza dek kullanılabilir.

Bilginin aynı anda pek çok kişi tarafından kullanılabilmesi ve kullanıldığında tükenmemesi ancak yerine yeni bir bilgi geldiğinde eskisinin kullanımının azalması özellikleri olduğundan bu sonuçlar ortaya çıkmaktadır.

3.2. Bilgi İşçisi Arzı

Bilgi işçisi arzı, işgücünü sunacak yeterli sayıdaki işçi ile ilgili bir kavramdır. Başlıca itici faktör tarım ve imalatta istihdamın kaybolmasıdır. Başlıca çekici faktör ise işler karşılaştırılınca bilgi işlerinin bireysel sorumluluğun fazla olması, yüksek gelir imkanı gibi özelliklerinin olmasıdır. Bilgi işçisinin verimliği, ile bilgi işçisi arzı arasında ilişki bulunmaktadır. Tarımdan sanayi kesimine kayma ile birlikte tarımda artan işgücünü sanayinin massetme kapasiteis sayesind eortaya çıkan duruma benzer bir gelişmenin sanayi kesiminden hizmetlere,diğer bir ifadeyle yeni ekonomi ile tanımlanan gelişmelere geçişte tam olarak ortaya çıktığı söylenemez. Yeni ekonomide ortaya çıkan/yaratılan yeni işlerin sayısı massetme kapasitesi bakımından tatmin edici boyutlarda olamamaktadır. Aynı kapasitenin yeni ekonomide henüz tam olarak gerçekleştiği söylenemez. En azından yeni ekonomide ortaya çıkan yeni işler, özellikle gelişmekte olan ülkelerde tatmin edece boyutlarda olmamaktadır.

Şekil 1. Bilgi İşçisi Arz ve Talebi

Etkin bilgi işçisi arzının bilgi ürünlerine olan talepten daha hızlı artması durumunda durumun nasıl olacağı sorusu sorulmaktadır. Tarımda verimliliğin artmasıyla çok sayıda çiftçi işsiz kalıp imalat ve hizmetler sektörlerine kayarken bu sektörler de tarım sektöründen gelen bu işgücünü absorbe etmektedir. İmalat işçilerinin verimliliği bunların ürettiği ürüne olan talepten çok artarsa imalat işçileri de azalmak zorunda kalır. Burada 2 önemli fark vardır. Tarımdaki istihdam azalınca imalat sanayi istihdamı artmış ve hem tarım hemde imalat bu işgücünü absorbe edecek derecede hizmetler sektörünü büyütmüştür. Küçülen sektörü, büyüyen yenisi absorbe etmektedir. (Taylor, s.5) Hizmetler sektörü daha da genişleyerek çeşitli, birbirinden farklı alt sektörlere ayrılarak yeni teknolojilerin de gelişmesiyle bu absorbe etme durumunu sürdürmek zorunda kalacaktır.

Teknolojik değişim hızı şu anda çok fazladır. Özellikle BİT endüstrileri hızla değişmektedir. (Organizational Change, 2002) Bilgi sektörü diğer sektörlerdeki azalmayı absorbe edememektedir. Bu noktada sorulacak soru "Bilgi çalışmasından sonra ne gelecek?" sorusudur. Bilgi işçileri pek çok yeni yaratıcı işe dahil olacak; bilgi, zihin faaliyetlerimiz olmadan varolamayacaktır. Bilgi işçisi bir daktilograf gibi çalışabilmekte ve daha az zamanda rapor vb. hazırlayabilmektedir ancak asıl işi; biraraya getirmek, düzenlemek, toplumsallaştırmak, bilgi üretimi ile ilgili verilere ulaşmak, orjinal ve yaratıcı bir çalışma ortaya çıkarmak biçiminde olmaktadır. Gerçek bilgi işçisi çalışması ile, önceden varolanları tarayıp, daha önceden varolmayan yeni bir ürün ortaya çıkarılması süreci olarak tanımlanabilir.

Orijinal bilgi çalışması, daha önceden varolmayan bir şeyin yaratılabilmesi durumunda sözkonusu olmaktadır. Tarihsel olarak da baktığımızda yeniliklerin çoğu bu şekilde orijinal bilgi çalışmasının ürünleridir ve insanların yaşam standardı üzerinde de olumlu etkide bulunmuşlardır.(Mandel, s.1)

İnternet ve diğer bilişim teknolojileri bilgi işçisinin çalışmalarında önemli yer tutar. Yakın bir gelecekte BİT'lerinin bilgi çalışmasını etkileyeceği düşünülmektedir. Bilgi çalışmaları arasında gerçek yaratıcı çalışmalar ile rutin çalışmalar arasındaki ayrımlar giderek daha belirgin hale gelecektir.

1. Bilgi çalışması ile rutin çalışmayı birbirinden ayırdetmek gittikçe zorlaşacaktır.
2. Biraraya getirme, düzenleme, toplumsalaştırma konuları ile ilgili değişimler olacaktır. e-posta, sohbet odaları, elektronik ortamlar daha çok seyahat etmemizi engellemektedir. Teknolojiyi kullanmak daha kolay ve konforlu olduğundan elektronik ilişkiler yüzyüze iletişimin yerini almaktadır.
3. Yeni bilgi yaratmak için ihtiyaç duyulan veriler internet yoluyla kolaylıkla elde edilebilmektedir. Günümüzde internet çalışma yaşamının önemli bir parçası durumundadır; kütüphanelerin yerini almış, tıbbi teşhis, habercilik, mühendislik, diğer profesyonel faaliyetlerde de değişiklikler yaratmaya başlamıştır. (Fiorillo- Santacroce- Staffolini, s.313)

İşgücü piyasalarında arz ve talep yanında; evrimci süreç, bilgi ekonomisi, işgücü arzının heterojenleşmesi gibi yapısal değişimler vardır. Son yıllarda, işgücü talebindeki temel değişiklik enformasyon ekonomisi ile ilgilidir. Sektör içi ve sektörler arası değişimler enformasyon ve bilgi ile olmaktadır. Bu süreçte iletişim ve yaratıcı faaliyetlerin artması ile bilgi yoğun fonksiyonlar artmaktadır. Hatta bilginin kendisinin anlamı da değişmektedir. Bilgi türlerine dayalı 3 ayrımdan sözedilmektedir.
1.Geleneksel bilgi, ekonomik sermaye: Bilginin nasıl kullanıldığı, kısmen AR-GE yatırımları ekonomik sermaye gibi adlandırılmaktadır.
2.Sosyal sermaye ve örgüt sermayesi: Özellikle iletişimsel kabiliyetler açısından son derece önemlidir. Sosyal yeen ilişki sermayesi de denilmektedir.
3.Kültürel sermaye: Artan ekonomik başarıyı açıklamak için kullanılmaktadır.

Enformasyon ekonomisinde bilginin yeni kaynaklarının ortaya çıkması ile bilgi ekonomisine geçilmektedir. Bilgi ekonomisi uygulamaları ekonomik büyümede önemlidir. Yazılım, pazarlama, dizayn, tüketici kararları bunlara denk gelen ilişkilerin kalitesindeki yatırımlar artmaktadır. Şirketler, bölgeler ve ülkeler bu yatırımlarda rekabet etmektedirler. Avantajlar insan kaynağına dayalı olarak ortaya çıkmaktadır. Avrupalı şirketler bilgi yönetimine gelirlerinin %3.3'ünü yatırmaktadırlar. 1994 yılında ki bu oran 3 yılda %5.5'e ulaşmıştır.
Bilgi ekonomisinde iş/meslekler değişmektedir. İşçiler "ürün" üretmezler, bilgi yaratma ve dönüştürme sürecine katılırlar. Bu örtük (=tacit) bilgi, yazılı olmayan kurallar ve iş çevresinde kullanılan, kısmen önemli olan, içerilmiş, sosyal ve bölgesel ağlar gibi olmaktadır.

4. BİT ve Bilgi İşçisi

BİT bilginin artan oranda sınıflandırılmasına (=codification) imkan vermektedir. Bu 3 düzeyde olmaktadır;
1. Örtük (=tacit) bilgi. BİT sembolik gösterimlerle ortaya çıkmaktadır/şifrelenmektedir
2. Bilginin şifrelerinin ortaya çıkarılması kolayca dönüştürülebilmesini sağlamaktadır.
3. BİT bilgi yönetimi ve pek çok örgütsel biçimi etkilemektedir.
Teknolojik ve yapısal değişimlerin bir sonucu; ürün ve işgücü piyasasında bilgi çalışmasının düzenlenmesi gerekliliği ile ilgilidir.(Scarbrough, s.9)

BİT ile bilgi işçisi arasında tamamlayıcı ilişki bulunmaktadır. Giderek artan rekabetçi baskı, işgücü ve ekipman için yüksek maliyetler getirmektedir. Verimliliklerini arttırmak isteyen firmalar uzman işgücü ile birlikte BİT'nin de çeşitli biçimlerini kullanma yoluna gitmektedirler. (Gaimon, s.1309) Bilgi işçileri ve BİT ile ortaya çıkan rekabetçi ortamda formal eğitim de yeniden ele alınmaktadır. Eğitim, hızlanan yapısal değişimlerle değişen çalışma ortamına ayak uydurabilecek bireyler yetişmesini sağlama amacına yönelik olarak yeniden ele alınmalıdır. (Lerner, 2002) Yeni ekonomide temel problem iş olmamasından değil, işgücü arzı eksikliğinden ortaya çıkmaktadır. Yeterli düzeyde beceriye sahip işgücünün olmayışı, eşitsizlik ve iş fırsatlarının iyi değerlendirilememesi ile eğitim ile ilgili problem bu sonucu doğurmaktadır.

Bilgi çalışması ve BİT ile oluşan yeni çevrede beceri gerekleri de farklılaşmaktadır. Ekonomik anlamda işgücü talebi arzı aşarsa, işgücü eksikliği ortaya çıkacaktır. Bu durum, nüfus yaşlanması, tüketici tercihlerindeki değişme, teknolojik değişme ve yenilikler yada kurumsal değişiklikler (ücret sözleşmeleri, sendika yada işgücü piyasası düzenlemeleri, hükümet programları) ile ortaya çıkabilmektedir. Ekonomik faaliyetlerin güçlü dönemlerinde özellikle konjonktür dalgalanmasının tepe noktasında genellikle becerili işgücü azlığı olmakta ve dengesizlik yaşanmaktadır. Bu dengesizliği gidermek için eğitim programları (genel ve işyerinde eğitim) devreye girmektedir. Günümüzde gerekli beceriler; iletişim, yazma, takım çalışması, değişen koşullara uyum ve esneklik olarak özetlenebilir. Teknolojinin gelişmesi ile ortaya çıkan yüksek düzeyde eğitim ve beceri gerekleri için uzun dönemli planlama, kamusal politikalar (eğitim, sağlık, vergi, göç vb. politikalar) önemli hale gelmektedir. (An Overview…, s.1) Tablo 3'te BİT'nin; erişim, öğrenme, toplum, ekonomi ve politika ile ilgili alanlarda genel bir çerçevesi çizilmektedir. (Readiness for the…, 2003)

Tablo 3: BİT ile İlgili Genel Çerçeve

Temel Konu Önemli Bileşenler Mevcut Durum Göstergeleri
BİT Erişimi Nasıl elde edilir? Maliyet, BİT altyapısı, kalitesi, hizmetler, ekipman BİT altyapısı; gelişmekte olan ülkelerde ub altyapı yetersizdir. Yerel ağ erişimi zayıftır (kablo, kablosuz, uydu, fiber optikler)
Elde edilebilirlik; internet servis sağlayıcılar arası rekabet, kamu erişimi
Satın alabilme; erişim vb. fiyatları, e-ticaret.
BİT hızı ve kalitesi; genişbant erişim, internet omurgası, büyük dosya transfer edebilme
Yazılım-Donanım; BİT kullanımını özendirici, yerel ihtiyaçlara uygun BİT çözümü
Hizmet ve Destek; Müşteri Hizmetleri, Destek Hizmetleri
Öğrenme Eğitim sistemi Bİt’ne entegre olabiliyor mu? Eğitim ile BİT işgücü oluşabiliyor mu? Okullarda erişim; bilgisayar sayısı, bilgisayar türü, internet bağlantısı, bağlantının hızı ve kalitesi
Maliyet; öğrenci başına hesaplanır
Eğitimde BİT kullanımı; öğretmenler, öğrenciler. Proje bazında öğrenme
BİT işgücü artışı; yazılım programcılığı, donanım mühendisliği, web tasarım gibi alanlara yönelik beceri geliştirme eğitimleri
Toplum BİT’nin bireysel kullanımı, işyerinde kullanımı, BİT becerilerinin geliştirilmesi için fırsatlar var mı? Kişi ve örgütlerin “online “olması; e-posta, dosya transferi
Kendi ihtiyaçlarına uygun içerik hazırlayabilme
Özel ilgi grupları, sohbet odaları
Günlük yaşamda BİT kullanımı, Radyo, TV., faks, bilgisayar…
İşyerinde BİT, küresel iletişim ağlarına entegrasyon
Ekonomi İş çevreleri ve devlet, kamu ile diğer kurumlarla ilişkilerinde BİT’nden ne derecede yararlanıyor? BİT iş fırsatları, BİT uzmanları, eğitim programları, teknik işçiler için rekabet gücü yaratacak imkanlar
B2C e-ticaret için; maliyet, fiziksel altyapı, dinamizm, iletişim ortamı
B2B e-ticaret için; maliyet, stok kontrolü, ödeme hızı, yeni iş modelleri, dinamik iş ortaklığı, radikal piyasa yapılanması
e-devlet; interaktif kamu hizmetleri, yerel BİT piyasası hizmetleri ve ekipmanı, işlemlerin şeffaf ve hızlı hale gelmesi
Politika BİT uyumunu, kullanımını yaygınlaştırmak için teşvik edici politikalar var mı? Telekomünikasyon düzenlemeleri; rekabeti ilerletici düzenlemeler, fiyatlama, erişimin yaygınlaştırılmasına yönelik düzenlemeler, evrensel erişimi sağlamaya yönelik düzenlemeler
BİT ve ticaret politikası, BİT ekipmanı ve yazılımlar için tarifeler, elektronik olarak sipariş edilen mal ve hizmetler

Bilgi ekonomisinde bilginin bu yeni kaynakları yanında paralel olarak ekonomik sermaye de yüksek teknoloji ürünleri üretebilme konusunda gerek altyapı gerekse uygun ortam yaratılması bakımından son derece önemlidir. Yazılım yatırımları, pazarlama, ilişkilerin kalite derecesi son derece önemlidir. Ekonomik büyümede bilginin çok boyutlu rolü vardır. Yüksek teknoloji sadece BİT yoğun değil aynı zamanda bilgi yoğun olmaktadır(ekonomik, sosyal ve kültürel sermayenin dengeli bileşimi biçiminde). Ekonomik sermaye uygulamalarında, yenilik ve AR-GE' nin önemi de bilinmektedir

5. Sonuç

Ekonomide küreselleşme ve hızlı teknolojik yenilikler günümüz işgücü yapısında sürekli değişimleri ortaya çıkarmaktadır. Çalışma ortama teknolojik yeniliklere bağlı olarak gelişmekte, varolan teknik beceriler kaybolmaktadır. Uluslararası rekabet gücü değişmektedir. İşçiler problem çözme yeteneklerini ve teknik becerilerini yaşamboyu öğrenme ile her zaman geliştirmek zorunda kalmaktadırlar.(Spence-Digest, 1999) Bilgiye dayalı ekonomide rekabetçi avantajlar, güçlü sosyal koruma, eğitim ve deneyim yatırımları, endüstri ilişkilerinde dönüşüm yaşanan konulardır.(Evans, 2000)

Bilgi sektöründe, bilgi işçileri eğitimli ve entellektüeldir. Çok sayıda bilgi işi ortaya çıkmaktadır, bunun sonucunda da bilgi işçisine olan talep artmaktadır. Ayrıca BİT'nin araç olarak kullanılması sonucu işçilerin verimliliğinde de artış olmaktadır. Bilgi ve beceri gerekleri, gençler arasında yüksek oranda kolayca artma eğilimindedir. Yaşamboyu öğrenme kavramı özellikle bilgi işçileri için son derece önemlidir. Bilgi işçilerinin yarattığı ortam, formel eğitimin yeniden ele alınması gerektiğini ortaya çıkarmaktadır.( The Future of ...2002) Eğitim; hızlanan yapısal değişmelere, değişen çalışma ortamına ayak uydurabilecek bireyler yetiştirilmesini sağlamaya yönelik olmalıdır. Yeni eğitim fırsatları yaratılmalıdır.(New Economy, New Education..., 2000) Eğitim hem ekonomik büyümeyi sağlamak, hem de insanların yaşam standardını yükseltmek amacına yönelik olarak yeniden ele alınmalıdır. (Gylfason, s.851) Güven unsuru ile ekonomik büyüme arasında önemli ilişki vardır. İnsanların birbirine ve kurumlara güvenmenin yüksek olduğu yerde büyüme de yüksek olmaktadır. Bu çeşit bilgi de kültürel sermaye içinde ele alınmaktadır.

Yeni ekonomide, işgücü arz ve talebinde önemli değişmeler olmuştur. Bilgi ekonomisi ile işgücü arzındaki heterojenlik, becerili işgücü gereği artmıştır. Ekonomik başarı için bu kavramları içeren sermaye ve bilgi önemlidir. Üretim faktörü olarak bu işgücünün rolü azalmış, nitelikli işgücünün ve bilginin rolü artmıştır.

Kaynakça

Bailey Elaine K.- Bogdanowicz, Maureen S. "The Value of Knowledge And The Values of The New Knowledge Worker: Generation X İn The New Economy", Journal of European Industrial Training (2002).

Bozkurt, Veysel. Enformasyon Toplumu ve Türkiye, (Sistem Yayıncılık:2000).

Brown, Bettina L. "Knowledge Workers, Trends and Issues", 1999, Alert No.4, http://ericacve.org/docs/tia00072.pdf

Chichilnisky, Graciela. "Knowledge Revolution",(1996), http://ciaonet.org/wps/chg01, 06.05.2002.

Collins, David. "Knowledge Work or Working Knowledge: Ambiguity and Confusion in the Analysis of the Knowledge Age", Employee Relations, Vol.19, No 1, 1997 pg 38-50.

Evans, John. "Workers in the New Economy, General Secretary of the Trade Union Advisory Committee to the OECD", Published on:October 11, 2000, http://www.oecdobserver.org/news/printpage.php
/aid/346/Workers_in_the_new_economy.html

Fiorillo, Fabio- Santacroce, Stefano- Staffolini, Stefano. "Monopolistic Competition for the Best Workers", Labour Economics 7(2000).

Gaimon, Cherly. "Planning Information Technology-Knowledge Worker System", Management Science, Vol.43, Issue 9, (Sep.1997).

Gordon, Edward E. "The New Knowledge Worker, Adult Learning", April 1997, Vol.8, Issue 4.

Gylfason, Thorvaldur. "Natural Resources, Education and Economic Development", European Economic Review 45 (2001) 847-859, http://www.elsevier.com/locate/econbase, 22.4.2002.

Hayman, Alison-Elliman, Tony. "Human Elements in Information System Design for Knowledge Workers", International Journal of Information Management 20 (2000).

Hoover, Kant. "Wanted: Skilled Workers for the New Economy", (2000) http://ehostvgw9.epnet.com
/print2.asp?reco...tion=&CitToPrint=50ℑ1.x=43ℑ1, 01.11.2000.

Kelly, G.M. "Emploment and Concept of Work in the New Global Economy" (2000) http://newfirstsearch.oclc.org/WebZ/FSQERY?sesionid=sp03sw15-51163-cezh111m-df8vgg:entitypagenaum, 31.10.2000.

Lerner, Sally. "The Future of Work in North America, Futures", 1994, http://www.cpsr.cs.uchicago.edu/jobtech/future-of-work, 16.5.2002.

Levy, Frank-Murrane, Richard J. "What Skills are Computers a Complement?", The American Economic Review, Vol.86, Issue 2, May 1996.

Lowe, Graham S. "Leveraging the Skills of Knowledge Worker", 2002, http://www.isuma.net/v03n01/lowe/lowe_e.pdf, 27.12.2002.

Mandel, Michael J. "Innovation: You Ain't Seen Nothing Yet", (1998),
www.businessweek.com/1998/35/b3593004.htm, 18.07.2001.

Reich, Robert B. "The Brief of the Knowledge Worker",(1992)
http://distance-ed.bcc.edu
/econ/kst/BriefReign/symbanalydef.htm, 16.05.2002.

Scarbrough, Harry. "Knowledge As Work: Conflicts in the Management of Knowledge Workers", Technology Analysis&Strategic Management, Vol.11, No.1, 1999.

Spence, Janet G.- Digest, Eric. "Worker-Centered Learning:Labor's Role",No:211, 1999, http://ericacve.org/docs/dig211.pdf.

Taylor, Kit Sims. "The Brief Reign of the Knowledge Worker: Information Technology and Technological Unemployment", 1998. http://distanceed.bcc.ctc.edu/econ/kst/BriefReign/kwork2.gif, 26.2.2002.

Winograd, Marley- Buffo, Dudley. "A Social Contract for the Information Age, , Vital Speeches of the Day", 11.1.1996, Vol. 63, Issue 2.

"An Overview of Skills Shortages Issues in British Columbia", http://www.aved.gov.bc.ca
/labourmarketinfo/reports/skillshortages.htm#definitions,
16.5.2002.

"enGAUGE 21st. Century Skills Literacy in the Digital Age", http://www.ncrel.org
/enfauge/framework/index.htm, 18.11.2003.

"Knowledge Workers in Demand Through Year 2000", Managing Office Technology, Jan. 97, Vol.42, Issue 1.

"Knowledge Workers and the New Economy", Worklife Report, 1997, Vol.11, Issue 1.

"New Economy, New Education: Gate Conference to Explore Impact of New Technology, Globalization on Education Worldwide",
http://ehostvgw9.epnet.com
/print2.asp?reco...tion=&CitToPrint=50ℑ1.x=43ℑ1, 01.110.2000.

"Organizational Change, Information Technology and the New Economy Evidence from Unemployment Insurence Records", http://wwwlib.umi.com/dissertation/preview_all/9992673, 26.02.2002.

"Readiness for the Networked World A Guide for Developing Countries, http://cyber.law.harvard.edu/readinessguide/guide.pdf, 18.11.2003.

"The Future of Work North America", http://www.cpsr.cs.uchicago.edu/jabtech/future-of-work.html, 16.5.2002.

62700 kez görüldü, 6 kez indirildi.

<< --
 
EBSCO
PROQUEST
CABELLS DIRECTORY
INDEX COPERNICUS
SOCIOLOGICAL ABSTRACTS
ASOS Akademia Sosyal Bilimler Index
Üye Girişi
DUYURULAR/HABERLER
Dergide yayınlanan yazılardaki görüşler ve bu konudaki sorumluluk yazarlarına aittir.
Ampirik veriler, değerlendirme sürecinde hakem veya hakemler tarafından talep edilirse, yazar veya yazarlar ilgili verileri paylaşırlar.
Bu verilerin bir başka çalışmada kullanılmaması esastır.
© 2000 - 2024 İş,Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi