ÖZET: Örgütün etkinliğini ve performansını arttırmak amacı ile uygulanan küçülmenin; çalışanların örgüt ile ilgili algı, tutum ve davranışlarını olumsuz yönde etkilediği yolundaki tartışmalara karşın bu algılamalardan hangisinin çalışanların tutum ve davranışlarını daha çok etkilediğinin belirlenmesi sınırlı sayıda araştırmaya konu olmuştur. Son yıllarda Türkiye’de de sıklıkla uygulanan küçülmenin, çalışan davranışlarını nasıl etkilediği üzerine çok az sayıda araştırma yapılmıştır. Bu çalışmanın amacı çalışanların iş ortamındaki yakın arkadaşlarının işten çıkarılması, iş yükü, sosyal mübadeleye ilişkin güven ve adalet algılamalarının çalışan davranışlarını nasıl etkilediğini ortaya koymaktır. Literatür taranarak oluşturulan bir anket aracılığı ile Adana’da faaliyet gösteren büyük ölçekli üç özel sektör işletmesinden toplanan verilere istatistikî analizler uygulanmış ve çeşitli bulgular elde edilmiştir. Bu bulgular, çalışanın iş ortamına ilişkin algılaması olan yakın arkadaşının işten çıkarılması, sosyal mübadeleye ilişkin adalet algısı ve güven seviyesinin, iş tatmini ve işten ayrılma niyetini etkilediğini göstermiştir. Benzer şekilde, iş tatmini ve iş stresinin de çalışanların işten ayrılma niyeti üzerinde etkili olduğu tespit edilmiştir. Buna karşılık, yakın arkadaşın işten çıkarılması hariç iş yükü, adalet algısı ve güvenin iş stresini etkilemediği tespit edilmiştir. Ayrıca, çalışanın iş ortamında algıladığı iş yükünün de tutum ve davranışları üzerinde etkisi olmadığı görülmüştür.

 Anahtar Kelimeler: Küçülme, İş Yükü, Güven, Sosyal Mübadele, Adalet Algısı, İş Tatmini, İş Stresi, İşten Ayrılma Niyeti

 Abstract:

The aim of downsizing is to increase the efficiency and performance of
organization; however, studies show that downsizing practices are far from achieving this aim. On the other hand, Turkish companies have been downsizing in the last decade. In addition to this, there are few research conducted on the effects and outcomes of employees' work place, social exchange perception on their behavior in downsizing companies. The data were gathered from
three large-size companies in Adana and analyzed by hierarchical and ordered probit regression methods. The findings show that losing friends from the workplace, justice and trust level of employees have effects on job satisfaction and intention to leave from the downsizing companies. Furthermore, job satisfaction and job stress also affects the employee's intention to leave from the downsizing companies. Expect losing friend from workplace, the employees' work overload, trust and justice perception don't not have any effects on job stress. However, employee's work load perception does not have any effect on any of their behaviors.

Key Words: Downsizing, Work Load, Social Exchange, Trust, Justice, Job Satisfaction, Stress, Intention to Leave