ÖZET

Bu çalışmanın amacı 1960’lı yıllardan günümüze Türkiye’nin kapitalistleşme ve sanayileşme sürecinde benimsediği sermaye birikim modellerinin emek politikalarına yansımalarının incelenmesidir. Çalışmada bu amaçla 1960-1980 dönemi ve sonrası olmak üzere iki dönem temel alınarak inceleme yapılmış ve özellikle son dönemde Türkiye’de emek piyasasının düzenlenmesinde önemli bir politika belgesi olarak öne çıkan 2014-2023 Ulusal İstihdam Stratejisi incelenmiştir. Nitekim 1960-1980 yılları arasında Türkiye’de kapitalizmin Fordist birikim modeline koşut gelişen ithal ikameci sanayileşme modeli benimsenmiş ve 1961 Anayasası temelinde emek kesiminin kazandığı ekonomik ve sosyal haklarla dönem boyunca iç piyasada yeterli bir talebin oluşması sağlanmıştır. 1980’li yıllarda ise kapitalizmin merkez ülkelerinde benimsenen neoliberal politikalar çerçevesinde emek kesiminin ekonomik ve sosyal haklarının geriletildiği bir süreç başlatılmış, Türkiye de bu sürece 24 Ocak Kararları ile eklemlenmiştir. Bu tarihten itibaren Türkiye’de emek politikaları, sermayenin talepleri doğrultusunda şekillenmeye başlamış; her kriz dönemiyle birlikte emek piyasası sermayenin esneklik taleplerine bağlı olarak yeniden düzenlenirken, emeğin örgütlenme, toplu pazarlık ve sosyal güvenlik hakları daha da geriletilmiştir. Çalışmada, sermayenin emeğin ekonomik ve sosyal haklarına bir saldırısı olarak yorumlanabilecek bu sürecin somut bir örneğini oluşturan Ulusal İstihdam Stratejisi Belgesi, bu bağlamda ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler: 1961 Anayasası, İthal İkameci Sanayileşme, 24 Ocak Kararları, İhracata Dayalı Sanayileşme, Ulusal İstihdam Stratejisi, Esneklik, Güvencesiz İstihdam.

ABSTRACT

The aim of this study is to examine the reflections of the capital accumulation models adopted by Turkey in the process of capitalization and industrialization from the 1960s to the present day on labor policies. For this purpose, the study examined on the basis of two periods, 1960-1980 period and after, and the 2014-2023 National Employment Strategy, which stands out as an important policy document in the regulation of the labor market in Turkey especially in the recent period, was examined. As a matter of fact, between 1960 and 1980, the model of import-substitution industrialization that developed in parallel with the Fordist accumulation model of capitalism was adopted in Turkey and an adequate demand was created in the domestic market throughout the period with the economic and social rights gained by the labor sector based on the 1961 Constitution. In the 1980s, within the framework of the neoliberal policies adopted in the central countries of capitalism, a process was initiated in which the economic and social rights of the labor sector were regressed, and Turkey was added to this process with the 24 January Decisions. Since then, labor policies in Turkey have begun to take shape in line with the demands of capital; With each period of crisis, the labor market was reorganized according to the demands of capital for flexibility, while labor's rights to organize, collective bargaining and social security were further regressed. In this study, the National Employment Strategy Document, which constitutes a concrete example of this process, which can be interpreted as an attack of capital on the economic and social rights of labor, is discussed in this context.

Keywords: Constitution of 1961, Import Substitution Industrialization, 24 January Decisions, Export-Based Industrialization, National Employment Strategy, Flexibility, Precarious Employment.