ÖZET

Bu çalışmanın iki aşamalı bir amacı vardır. İlk aşamada yönetim ve örgüt araştırmaları alanında pozitif sapma araştırmalarına yön veren tanımların pozitif sapma örneklerini açıklama kapsamında sınırlılıkları ile yanlışlanabilir özelliklerini ortaya koymak; ikinci aşamada ise bu sınırlılıkları aşmaya çalışan yeni bir tanım önermektir. Bu amacı gerçekleştirmek üzere yönetim ve örgüt araştırmaları ile sosyoloji alanındaki pozitif sapma tanımlarının belirleyici özellikleri karşılaştırılmış ve bir vaka analizi ile bu özellikler incelenmiştir. Vaka analizi Nuri Demirağ’ın 1936 yılında Beşiktaş’ta kurduğu uçak fabrikası girişimi üzerinden yapılmıştır. Vaka analizi ve literatür karşılaştırmaları sonucunda yönetim ve örgüt alanındaki pozitif sapma araştırmalarına yön veren tanımlarda (1) pozitif sapmanın sadece bir davranış olarak kavramsallaştırılması ve araştırılması, (2) reaktivist perspektif ve (3) normların ihlal edilmesi kadar normlara yüksek ve düşük düzeyde uyum yoluyla da sapma sergilenebileceği gerçeğine yer verilmemesi şeklinde sıralanabilecek üç sınırlılık tespit edilmiştir. Mevcut tanımların yanlışlanabilir özellikleri ise; pozitif sapmanın (1) onurlu bir amaç ve (2) örgüte fayda sağlamak temelinde gerçekleşen referans grup normlarından sapma örnekleri olduğu varsayımlarıdır. Bu sınırlılıklar ve yanlışlanabilir özellikleri aşmak ve kavramı sapma literatüründe bir şemsiye kavram olarak konumlandırabilmek adına pozitif sapma referans grup normundan sapma gerek koşulunu sağlamakla birlikte amaç, reaksiyon ve sonuç başlıkları ile açıklanan üç yeter koşuldan en az birini sağlayarak rasyonalize edilen davranış eser ve durumlar olarak tanımlanmıştır.

Anahtar Kelimeler: Pozitif Sapma, Nuri Demirağ, Uçak Fabrikası, Kavramsallaştırma, Sınırlılık, Yanlışlama.

ABSTRACT

This paper has a two-phased aim; at the first phase to highlight falsified components and limitations of current definitions that lead positive deviance research in the field of management and organizational studies, at the second stage to suggest a new definition of positive deviance which tries to overcome those limitations. In accordance with this aim firstly the distinctive features of the definitions of positive deviance in management and organization studies and sociology were compared. Secondly these distinctive features of definitions were analyzed with a case. For the case analysis, Nuri Demirağ’s the aircraft factory initiative established in Beşiktaş in 1936 was preferred. According to results of case analysis and literature comparison, limitations of current definitions that lead positive deviance research in the field of management and organizational studies are (1) conceptualizing positive deviance just as a behavior (2) not using the reactivist perspective and (3) not focusing on the fact that deviations can occur through high and low compliance with norms as well as violations of norms. Falsified components of current definitions are assumptions of (1) examples of deviations from reference group norms that occur on the basis of benefits for the organization (2) and with a honorable goal/intention. To overcome these limitations and Falsified components and to position the concept as an umbrella concept in the deviance literature, positive deviance defined with one necessary (deviation from the reference group norm) and three sufficient conditions (rationalized purpose, reaction, and result). Positive deviance is defined as a rationalized deviations which met the one necessary and at least one of the three sufficient conditions.

Keywords: Positive Deviance, Nuri Demirağ, Aircraft Factory, Conceptualization, Falsification and Limitation.