Yard.Doç.Dr. Yaşar BÜLBÜL Yard.Doç.Dr. Rahmi Deniz ÖZBAY
Özet: Bu çalışmada Sanayi Devriminin bir karakteristiği olan makina kırma eylemlerinin Osmanlı İmparatorluğu’ndaki örnekleri, arşiv belgelerini izleyerek tespit edilecektir. En çarpıcı örneğini İngiltere’deki Luddite hareketinin oluşturduğu bu kitlesel eylemler bölgesel ya da ülke boyutunda gerçekleşmiş, uzun süreli olmuş ve devletin sermaye lehine bir tavır almasıyla neticelenmiştir. Sanayileşmeyi hedefleyen her toplumda ortaya çıkan bu tür eylemlerin İmparatorluğu’ndaki benzerleri çoğunlukla işsizlik ya da ücret düşüklüğü gerekçesinden kaynaklanmıştır. Sermaye ve beşeri sermaye kaybı gerekçeleriyle gerçekleştirilen eylemlerin örneklerinin azlığı, yerli sermaye birikimi yetersiz bir toplum olmasından kaynaklanmıştır. Bu eylemlerin ortak özelliklerini olayların yayılma eğilimi göstermemesi; kısa süreli olması ve hakkaniyet çerçevesinde çözüme kavuşturulmuş olması şeklinde tespit edebiliriz. Bu olayların sonucunda ise Osmanlı Devleti’nin sermaye lehine ve emek aleyhine herhangi bir politika gütmediği görülmektedir. Sanayileşme çabasının özellikle yabancı yatırıma büyük ölçüde ihtiyaç duymasına rağmen, yabancı sermayenin devletin destek ve güvence sağlaması yönündeki alışkanlık ve beklentilerine karşın, devlet bu konuda toplumsal çıkar ve itirazları dikkate almış, sermaye sınıfının isteklerini adalet süzgecinden geçirmiştir.
Anahtar Kelimeler: Makina kırma eylemleri, Teknolojiye direnç, Teknolojik işsizlik, Osmanlı’da teknolojiye direnç, Osmanlı’da yabancı sermaye
Abstract: In this paper, the Ottoman examples for machine-breaking riots as a characteristic of Industrial Revolution will be studied with the help of the Ottoman archival documents. Such mass actions whose the most eminent example was Luddite movement in Britain were region- or nation-wide, long-termed and resulted in the support of the State for the capital-holders against the labourers. Ottoman examples of such actions usual for every country industrializing arised from the umeployment and wage decreases. One of the reasons for the minority of the examples of the capital and human capital losses was the deficiency of the domestic capital. We can define the common characteristics of these actions as: not spreading, being short-termed, and being solved within justice. At the end of them: The Ottoman State, on the contrary, did not pursue a policy supporting for the capital-holders against the labourers. Although the industrialization process largely needed the contributions of the foreign capital, in spite of the possible expectations by foreign capital-holders forthe support of the State , the Ottomanstook the social interests and objections into consideration, and tried to maintain justice.
Keywords: Machine-breaking riots, Resistance to technology, Technological unemployment, Resistance to technology in the Ottomans, Foreign capital in the Ottoman Empire
66205 kez görüldü, 2163 kez indirildi.